Początek XX w. stanowił dla firmy Georg von Giesche’s Erben zintensyfikowany rozwój. Niemiecki koncern, posiadający huty cynku wraz z kopalniami, przechodził przez następujące po sobie modernizacje i udoskonalenia funkcjonujących zakładów, wraz z budową nowych – mających znacząco podnieść możliwości produkcyjne. Cel był jasny: zwiększenie poziomu produkcji do 50 tys. ton cynku rocznie. Osiągnięcie tej spektakularnej liczby nie byłoby możliwe bez budowy całkowicie nowego kompleksu hutniczego którego sercem miały stać się nowe, trzy-kondygnacyjne piece destylacyjne. Nadzór nad budową powierzono Antonowi Uthemannowi – ówczesnemu dyrektorowi generalnemu spółki. Lecz nowe technologie wraz z procesami technologicznymi miały trafić do nowo powstałego kompleksu przez ręce Otto Saeggera, człowieka sprawującego bezpośredni nadzór nad szopienickimi hutami. W tym celu udał się on do Stanów Zjednoczonych (do firmy New Jersey Company), gdzie zapoznawał się z nowinkami technologicznymi dotyczącymi produkcji cynku. W skład nowego kompleksu musiała wchodzić zatem równie imponująca prażalnia blendy, zaopatrująca potężne piece w surowiec. W tym miejscu rozpoczyna się historia Huty Saeger (prażalni blendy i fabryki kwasu siarkowego), powstałej przy Hucie Uthemanna.
Huta została nazwana na cześć jej ówczesnego dyrektora, wspomnianego powyżej Otto Saeggera. Nowe prażalnie posiadały cztery mechaniczne piece, połączone z fabryką kwasu siarkowego. Zostały wyposażone w sześć systemów komorowych, cztery koncentracje kwasu siarkowego i cztery zbiorniki kwasu o łącznej pojemności 2 tys. ton. Pierwszy piec został oddany do użytku w 1911 roku. Piece prażalnicze posiadały kształt wysokiego na kilka metrów walca. Ich moc produkcyjna wynosiła 50 ton rudy na dobę, do końca 1912 roku powstało w nim 8 tys. ton blendy. System komorowy pozwalający na uzyskanie kwasu siarkowego posiadał pięć ołowianych komór o całkowitej pojemności 9.6 tys. m3, wieżę Glovera i dwie wieże Gay-Lussaca.
Początek roku 1913 przyniósł pożar w pierwszej komorze fabryki kwasu siarkowego. Przez drewnianą konstrukcję pożar bardzo szybko swoim zasięgiem objął komorę nr II. Sprawna akcja straży pożarnej pozwoliła na zachowanie w stanie nienaruszonym komorę III I IV razem z hutą cynku i kotłownią. Równocześnie kończono budowę hali nr II Huty Uthemann wraz z uruchomieniem drugiego pieca prażalniczego (z drugim systemem komorowym kwasu siarkowego). Przez następne lata prażalnia była stale modernizowana i unowocześniana. Po perturbacjach związanych ze zmianami właścicieli w okresie międzywojnia i późniejszą II Wojną Światową prażalnia Saeger staje się w marcu 1945 Wydziałem Prażalni Siarkowej Zakładów Hutniczych Szopienice. W tamtym okresie jej wydajność wynosiła 70-75 ton rudy na dobę. Przez cały rok 1945 wydział dostarczył:
| Nazwa | Ilość | Jednostka |
|---|---|---|
| Ruda | 76 000 | ton |
| Kwas siarkowy | 9 000 | ton |
| Siarka | 3 900 | ton |
W 1957 roku przeprowadzono kolejną, gruntowną modernizację zakładu. Uruchomiony został pierwszy w Polsce doświadczalny prostokątny piec fluidyzacyjny do prażenia blendy. Technologia została sprowadzona z ZSRR. Po pięciu latach piec doświadczalny został zamieniony na piec okrągły, wyposażony w ruszt o powierzchni 15 m2. Pozwalało to na dzienne wyprażenie do 120 ton rudy. Modernizacji uległa również fabryka kwasu siarkowego, dzięki niej możliwym stało się dostarczenie do 190 ton kwasu na dobę. Rok później, w 1958 r. Wydział Prażalni zaczął dostarczać również ciekły dwutlenek siarki. Stało się to przez jego odczuwalny deficyt w polskim przemyśle chemicznym.
W 1976 roku zatrzymane zostają piece destylacyjne Huty Uthemann. Od tej pory ruda zostaje dostarczana wyłącznie dla Wydziału Elektrolizy. 5 lat później, w roku 1981 zatrzymano również dwa piece zawiesinowe oraz unieruchomiono oddział produkcji kwasu siarkowego. Wpływ na ich zamknięcie mieli przede wszystkim działacze Solidarności. Władza chwaliła się jednak ogromnym sukcesem gdyż poprzez zamknięcie wyżej wymienionego oddziału udało się ograniczyć emisję 2 tys. ton mgły kwasu siarkowego, 1.9 tys. ton tlenków, 18 tys. ton pyłów i 300 tys. m3 ścieków. Nikt nie poinformował jednak opinii publicznej o wynikach wcześniejszego, wieloletniego zatruwania ludzi i środowiska w Szopienicach. Fakt ten został zatuszowany – mówiono wyłącznie o zaletach. Zakład zakończył swoje funkcjonowanie w roku 2002 wraz z końcem produkcji kwasu siarkowego – ostatnie partie blendy zostały dostarczone rok wcześniej. Wraz z końcem pracy dawnej prażalni Saeger zakończyła się również historia prażenia blendy i neutralizacji trującego dwutlenku siarki w szopienickich zakładach hutniczych.
Dziś próżno szukać śladów po dawnej Hucie Saeger. Jej losy, podobnie jak w przypadku sąsiedniej Huty Uthemann zostały przyklepane przez rozkradanie, niszczenie i upływający, bezlitosny czas. W Muzeum Hutnictwa Cynku ,,Walcownia” pragniemy dbać o pamięć nad dziejami hut w Szopienicach. Więcej o szopienickim hutnictwie cynku możecie Państwo dowiedzieć się na oprowadzaniu po Muzeum z przewodnikiem. Zachęcamy również do zapoznania się z cyklicznym cyklem ,,Wtorek z historią” prowadzonym na naszym, facebookowym profilu.
Arkadiusz Kałwa
